اسفندیار رحیم مشایی در مراسم ثبت ملی تعزیه و آیین‌های عاشورایی که در محل اجلاس سران برگزارشد، گفت: آیین‌های عاشورایی هیچ‌گاه به اندازه امروز و این زمان، زنده و جاری نبوده و سازماندهی این جریان فرهنگی، معرفتی و عاطفی در طول ادوار تاریخ، بر عهده مردم بوده است.
فریبرز دولت‌آبادی، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم در این مراسم ضمن اشاره به نحوه ثبت ملی این هنر در مناطق مختلف ایران افزود: امسال که سال آغاز ثبت مراسم و آیین‌های معنوی است، تلاش کرده‌ایم به‌مناسبت‌های خاص، آیین و مراسم ویژه آن مناسبت را ثبت کنیم.
این روند با ثبت نوروز آغاز شد و با آیین‌های رمضان، روز قدس، شب یلدا و مراسم شب هشتم ماه محرم در زنجان ادامه یافت و امروز نیز تعزیه را ثبت کردیم.به گفته معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگردی، در مناطق مختلف، تعزیه‌های متفاوتی اجرا می‌شود که این تفاوت در موسیقی، متن اجرا و موضوع‌هایی که مورد توجه قرار می‌گیرند، قابل مشاهده است.
به همین دلیل مراسم تعزیه براساس تفکیک مناطق مختلفی که در آن‌اجرا می‌شود، به ثبت رسیده است. تعزیه شهرهایی چون تهران، تفرش، کازرون، شوشتر، کاشمر، قزوین، بوشهر، شیراز، بیرجند و اراک به ثبت رسیده است، در شهرهای دیگر نیز تعزیه مراسم شاخصی دارد که سال آینده مستندنگاری و ثبت می‌شود. در این مراسم غلامحسین الهام، سخنگوی دولت نیز سخنانی درباره عاشورا بیان کرد.
به سوی ثبت جهانی
تعزیه برای ثبت جهانی نیازمند ثبت ملی بوده است. بنا بر قانون سازمان یونسکو، هر کشوری که قصد داشته باشد هنر یا پدیده فرهنگی دیگری را ثبت جهانی کند، باید در وهله نخست آن را به ثبت ملی برساند و سپس برای ثبت جهانی آن اقدام کند.
داوود فتحعلی بیگی، رئیس هیأت‌مدیره، مدیرعامل و عضو اصلی انجمن تعزیه ایرانیان ثبت تعزیه را اتفاقی خوش قلمداد کرده و اهمیت آن را اینگونه ارزیابی می‌کند: سوای اهمیت داخلی، اهمیت خارجی آن بیشتر است؛ چرا که در ادامه آن ثبت خارجی و یونسکو را به‌دنبال دارد. سرمایه‌گذاری روی این میراث در یونسکو امکاناتی فراهم می‌آورد که تعزیه را از خطرات تهدیدکننده، دور خواهد کرد.
سید عظیم موسوی، محقق و مسئول پیگیری ثبت تعزیه در مرکز هنرهای نمایشی نظر دیگری درباره ثبت تعزیه دارد؛ فعلا قضاوت کردن درباره این اقدام زود است. ثبت ملی اقدامی برای ثبت جهانی و یونسکو است. شاید ثبت جهانی تاثیر بهتری داشته باشد. باید عملا دید که چه کارهایی صورت می‌گیرد.
امکاناتی جهانی
فتحعلی بیگی امیدوار است که ثبت ملی تعزیه در سازمان میراث فرهنگی امکانات خوبی را به‌دنبال داشته باشد. او می‌گوید: امیدوارم که این ثبت ملی همراه با اختصاص بودجه برای حفظ و اشاعه این هنر باشد تا بتوانیم تعزیه مناطق مختلف را چاپ کنیم و آن را به‌درستی آموزش دهیم.
موسوی هم معتقد است که این اقدام یک ثبت معنوی است و باید امکاناتی همراه داشته باشد. او در ادامه اضافه می‌کند: شاید این ثبت جهانی باعث شود که تکیه‌ای برای برگزاری تعزیه در طول سال ساخته و بودجه‌ای هم برای آن در نظر گرفته شود.
این پژوهشگر با اشاره به قابلیت تعزیه و اجرای آن در طول سال به مکان‌هایی اشاره می‌کند که می‌تواند تبدیل به مکانی ثابت برای تعزیه شود.
میراث فرهنگی یا مرکزهای نمایشی
سال گذشته حسین پارسایی، رئیس مرکز هنرهای نمایشی گروهی محقق و هنرمند را برای پیگیری پرونده تعزیه مشخص کرد. این گروه از طریق سازمان میراث فرهنگی این مسئله را پیگیری می‌کردند. امسال ثبت تعزیه از سوی میراث فرهنگی صورت گرفت و این اقدام برای هنرمندان تئاتر قابل تقدیر است.
عظیم موسوی می‌گوید: در مرکز هنرهای نمایشی، پرونده‌ای برای ثبت تعزیه انجام دادیم و زمانی که پرونده‌ها را به سازمان میراث فرهنگی ارائه دادیم، آنها قول همکاری دادند. اما بعد دیدم که آنها همزمان این کار را پیگیری می‌کنند.
برای ما مهم بود که تعزیه ثبت شود که شد. شاید اگر تلاش‌های مرکز هنرهای نمایشی نبود، این کار عقب می‌افتاد.داوود فتحعلی بیگی که مسئول دفتر نمایش سنتی نیز هست، اعتقاد دارد که ثبت تعزیه از سوی میراث فرهنگی اتفاق خوبی است و می‌افزاید: تعزیه جزو میراث فرهنگی ماست و وقتی به رسمیت شناخته شود، برای حفظ و اشاعه آن تلاش یا حداقل مساعدت می‌کنند.
